Bezpieczeństwo i wydajność pracy z maszynami zależą w dużej mierze od prawidłowego oznakowania i rozmieszczenia elementów sterujących. Jasne i spójne oznaczenia oraz ergonomiczny układ przycisków i przełączników ułatwiają operatorom obsługę maszyn, minimalizując ryzyko błędów i wypadków.
W tym artykule omawiamy kluczowe aspekty prawidłowego oznakowania i rozmieszczenia elementów sterujących maszynami, zgodnie z obowiązującymi normami i najlepszymi praktykami.
Zasady oznaczania pulpitów sterujących
Pulpit sterujący umożliwia kontrolę i nadzór nad pracą maszyn i urządzeń. Pulpit sterujący powinien być oznaczony w sposób czytelny i zgodny z obowiązującymi normami, aby zapewnić bezpieczeństwo i wygodę operatorom. Przedstawiamy kilka zasad dotyczących prawidłowego oznaczania pulpitów sterujących oraz rozmieszczania włączników / wyłączników maszyn.
Pulpit sterujący powinien być oznaczony tak, aby operator mógł łatwo zidentyfikować funkcje poszczególnych elementów, takich jak przyciski, przełączniki, wskaźniki, regulatory, itp. Oznaczenia powinny być trwałe, widoczne i odpowiadać symbolom graficznym określonym w normach. Niektóre z norm dotyczących oznaczania pulpitów sterujących to:
- PN-EN 60204-1:2019-02 – Bezpieczeństwo maszyn. Wyposażenie elektryczne maszyn. Część 1: Ogólne wymagania.
- PN-EN ISO 12100:2012 – Bezpieczeństwo maszyn. Ogólne zasady projektowania. Ocena ryzyka i zmniejszanie ryzyka.
- PN-EN ISO 13850:2016 – Bezpieczeństwo maszyn. Przyciski awaryjnego zatrzymania. Zasady projektowania.
- ISO 7000 – Symbole graficzne stosowane na urządzeniach.
- IEC 60417 – Symbole graficzne dla urządzeń elektrycznych.
Oznaczenia powinny być umieszczone w pobliżu elementów sterujących lub na nich samych, a jeśli to niemożliwe, na tabliczkach informacyjnych lub schematach umieszczonych na pulpicie. Oznaczenia powinny być napisane w języku zrozumiałym dla operatora, a jeśli używane są symbole graficzne, powinny być one opisane słownie. Należy stosować symbole zgodne z normami. Opisy funkcji przycisków i przełączników powinny być krótkie, zwięzłe i jednoznaczne. Należy stosować kontrastowe kolory tła i symboli, aby zapewnić dobrą widoczność. W miarę możliwości należy stosować symbole uniwersalne, niezależne od języka. Należy stosować spójny system oznakowania dla wszystkich maszyn w firmie. Ułatwi to operatorom szybkie i intuicyjne zrozumienie funkcji elementów sterujących.
Zasady rozmieszczania włączników / wyłączników maszyn i urządzeń przemysłowych
Włączniki / wyłączniki maszyn to elementy, które służą do uruchamiania lub zatrzymywania pracy maszyn i urządzeń. Włączniki / wyłączniki maszyn powinny być rozmieszczone tak, aby operator mógł łatwo i szybko się nimi posługiwać, a także aby uniknąć przypadkowego lub nieuprawnionego ich włączenia lub wyłączenia. W tym celu należy przestrzegać następujących zasad:
- Włączniki / wyłączniki maszyn powinny być umieszczone na pulpicie sterującym lub w jego pobliżu, a jeśli to niemożliwe, w miejscu łatwo dostępnym i widocznym dla operatora w pozycji naturalnej. Należy stosować kontrastowe kolory tła i symboli, aby zapewnić dobrą widoczność. Często używane przyciski i przełączniki powinny znajdować się w najbardziej dogodnych miejscach.
- Wyłącznik awaryjny powinien znajdować się w łatwo dostępnym miejscu, widocznym i łatwo rozpoznawalnym. Należy unikać umieszczania przycisków o podobnych funkcjach obok siebie, aby zminimalizować ryzyko przypadkowego uruchomienia maszyny.
- Włączniki / wyłączniki maszyn powinny być oznaczone w sposób jednoznaczny i zgodny z normami, aby operator mógł rozpoznać ich funkcję i stan.
- Włączniki / wyłączniki maszyn powinny być zaprojektowane tak, aby zapobiegać ich przypadkowemu lub nieuprawnionemu włączeniu lub wyłączeniu, np. poprzez zastosowanie blokad, osłon, kluczy, kodów, itp.
- Włączniki / wyłączniki maszyn powinny być rozmieszczone tak, aby uniknąć konfliktu lub niezgodności między nimi, np. poprzez zachowanie odpowiedniej odległości lub kolejności.
- Włączniki / wyłączniki maszyn powinny być rozmieszczone tak, aby zapewnić ergonomiczną i bezpieczną obsługę, np. poprzez dostosowanie wysokości, kąta, siły, itp.
Przykłady prawidłowego rozmieszczenia włączników / wyłączników maszyn przemysłowych:
- Wyłącznik awaryjny powinien znajdować się na górze pulpitu sterowniczego lub w centralnym miejscu, łatwym dosięgnąć w razie potrzeby.
- Przyciski sterujące ruchami maszyny powinny znajdować się po stronie, z której operator ma najlepszy widok na obszar roboczy.
- Włącznik główny maszyny powinien znajdować się w łatwo dostępnym miejscu, ale nie narażonym na przypadkowe uruchomienie.
Podsumowanie
Prawidłowe oznaczenie pulpitów sterujących i rozmieszczenie włączników / wyłączników maszyn to ważne aspekty zapewniające bezpieczeństwo i wydajność pracy operatorów. Aby tego dokonać, należy przestrzegać zasad i norm dotyczących tych zagadnień, a także uwzględniać indywidualne potrzeby i warunki pracy.
Stosowanie się do norm i najlepszych praktyk w tym zakresie pozwala zminimalizować ryzyko błędów i wypadków, a także zwiększyć komfort i efektywność operatorów.
Pamiętaj, że w razie jakichkolwiek wątpliwości co do prawidłowego oznakowania lub rozmieszczenia elementów sterujących maszynami, należy skonsultować się z wykwalifikowanym ekspertem ds. bezpieczeństwa pracy.
